Vervangingsinvesteringen zijn investeringen als gevolg van

1. Er moet worden voldaan aan wet- en regelgeving;
2. Veroudering, slijtage en de staat van het onderhoud vervanging noodzakelijk maakt om het activum te behouden;
3. Er een directe relatie met eerdere bestuurlijke besluitvorming is.

In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven op het meerjareninvesteringsplan (MIP). Achtereenvolgens wordt inzicht gegeven op de ontwikkeling van de vervangingsinvesteringen voor de komende tien jaar en toelichting gegeven op de belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de Voorjaarsnota 2019. Tot slot is een tabel opgenomen met de nieuwe investeringsbedragen per programma per jaar.

In de kolom Investeringssom (tien jaar) zijn de totaalbedragen vanaf de startdatum opgenomen voor een periode van tien jaar, die ter autorisatie aan de raad zijn of worden voorgelegd. In onderstaande tabel is onder Geautoriseerd voorjaarsnota 2019 de som van de investeringsbedragen opgenomen die voortkomen uit eerdere P&C documenten (stand tot en met Voorjaarsnota 2019). Het betreft nog niet afgeronde investeringen. Voor bijstellingen hierop worden bij deze begroting aanvullende kredietvoorstellen ter besluitvorming aan de raad voorgelegd.

De bijdrage van derden worden in één keer in mindering gebracht op de te activeren investeringssom, waarover Zaanstad de kapitaallasten draagt in haar begroting. In de Narap en jaarrekening wordt u geïnformeerd over de voortgang van de investeringsprojecten.

Vanaf 2017 bestaat de verplichting (rijksregelgeving BBV) om alle vaste activa te activeren. Dat betekent dat de kosten van een investering - in de vorm van kapitaallasten - verdeeld moeten worden over de jaren waarin het gebruikt wordt. Kapitaallasten bestaan uit afschrijvingslasten en rentelasten en zijn niet snel beïnvloedbaar omdat de uitgaven al zijn gedaan. Om te voorkomen dat een relatief groot deel van de begroting bestaat uit kapitaallasten is het van belang deze lasten te beheersen. Bij de afschrijvingslasten gaat het dan vooral om de lasten die een beslag leggen op de algemene middelen. Afschrijvingslasten die worden gedekt via tarieven, reserves of huurinkomsten vallen hier buiten. De beheersing van de rentelasten is onderdeel van de paragraaf Financiering van de jaarrekening en de begroting.

Om de infrastructuur en de voorzieningen in de stad en de bedrijfsmiddelen van de gemeentelijke organisatie in stand te houden worden dergelijke kapitaalgoederen in de regel vervangen als de gebruiksduur is verstreken en het kapitaalgoed is versleten.

Toelichting bijstellingen en te autoriseren vervangingsinvesteringen

Ten opzichte van de stand bij de Voorjaarsnota 2019 zijn nieuwe vervangingsinvesteringen toegevoegd, investeringsbedragen bijgesteld en geïndexeerd en is de uitgavenplanning geactualiseerd (herfaseringen). Daarnaast zijn de bijdragen van derden geactualiseerd.

De bijstellingen over de looptijd van tien jaar zijn:

• Het opvoeren van nieuwe vervangingsinvesteringen voor een bedrag van € 5,6 miljoen.
• Het opvoeren van bijstellingen op lopende of al geplande investeringen van per saldo € 7,1 miljoen.
• Het opvoeren van de bijdrage van het Sportbedrijf voor zwembad de Slag (€ 1,5 miljoen)
• Het opvoeren van indexeringslasten openbare ruimte voor € 6,1 miljoen
• Het onttrekken van de spaarvoorziening riolering voor € 7,7 miljoen

Hieronder volgt eerst een detailtabel van de investeringen zoals die bij de Voorjaarsnota 2019 is vastgesteld en meerjarig gepresenteerd zijn. Daarna is een tabel opgenomen met de mutaties op de investeringen die bij deze begroting voorgesteld worden. Tot slot is een tabel opgenomen waarin de nieuwe stand van de investeringsbedragen (stand voorjaarsnota 2019 + mutaties begroting) per programma is opgenomen.

Nieuwe investeringen +/+ € 5,6 miljoen

In deze begroting zijn de volgende nieuwe investeringen opgenomen:

• School Behouden Haven (€ 4,9 miljoen) betreft een budgetneutrale herschikking van een eerder in de begroting opgenomen krediet voor onderwijshuisvesting. In het MIP is eerder een stelpost opgenomen voor onderwijshuisvesting PO Maak Zaanstad. Uit deze stelpost is een investeringsbudget School Behouden Haven gevormd onder gelijktijdige verlaging van deze stelpost (zie ook hierna onder bijstellingen).
• Daarnaast was in het MIP geen rekening gehouden met de vervanging van het inventaris van de brandweerkazerne (facilitair) aan het Prins Bernardplein. Dat is in deze begroting gecorrigeerd. In de jaren 2021 en 2022 is hiervoor in totaal € 0,7 miljoen opgenomen. Met deze investering worden de werk- en vergaderfaciliteiten en vloer vervangen. De initiële investering uit 2006 is in 2021 volledig afgeschreven.

Bijstellingen +/+ € 7,1 miljoen

Er hebben bijstellingen plaatsgevonden op de investeringskredieten. In deze paragraaf wordt een toelichting gegeven op de bijstellingen 2020 en verder.

• Verlaging van € 4,9 miljoen op het investeringsbudget Onderwijshuisvesting voor dekking van de investering School Behouden haven. Zie toelichting bij nieuwe investeringen.
• In 2019 heeft een actualisatie van het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) plaatsgevonden. Op basis hiervan is zijn de investeringen riolering met € 17,6 miljoen omhoog bijgesteld. Bijstelling betreft actualisatie van de volumes jaarschijven 2026 tot en met 2028 in overeenstemming met dit geactualiseerde GRP.
• In de Voorjaarsnota 2019 is besloten om de ambitie om de vervangingsachterstanden in de openbare ruimte van 20% terug te brengen naar 15% van het areaal tijdelijk uit te stellen (Zoekrichting E Duurzaam en groen, 2. Onderhoud openbare ruimte). Deze maatregel was in afwachting van besluitvorming door de raad als stelpost in de begroting opgenomen en is nu geeffectueerd op de investeringsvolume: Wegen en verkeer (-/- € 6,0 miljoen) en VRI/OV
  (-/- € 1,6 miljoen).
• Bedrijfsmiddelen stadsbeheer (+/+ € 0,8 miljoen): In de Voorjaarsnota 2019 is besloten onze (lichte) transportmiddelen duurzaam te vervangen (zoekrichting E Duurzaam en groen, 2. Onderhoud openbare ruimte). In de voorjaarsnota was hiervoor een stelpost opgenomen die nu omgezet is naar investeringsuitgaven in de meerjarenplanning.
• Overige bijstellingen (groen en speelplaatsen, vastgoed, waterhuishouding, per saldo -/- € 0,27 miljoen)

Indexatie +/+ € 6,1 miljoen

In de paragraaf investeringen in de Voorjaarsnota 2019 is toegelicht dat de ramingen voor toekomstige (omvangrijke) vervangingsinvesteringen in het programma Buitenruimte, vastgoed en bereikbaarheid naar prijspeil 2020 zijn gebracht. In afwachting van besluitvorming door de raad was deze (binnen het programma) als stelpost bij wegen en verkeer opgenomen. Deze stelpost is in de begroting 2020 verdeeld over de investeringsgroepen binnen het programma (Civiel, Groen en speelplaatsen, VRI/OV, Waterhuishouding). Daarnaast heeft er een indexatie (6,8%) plaatsgevonden van de investeringen riool. Deze indexatie wordt verrekend in de tarieven en de egalisatievoorziening riolen en is daarmee saldoneutraal.

Herfasering +/+ € 1,5 miljoen

De aanbestedingsprocedure van zwembad de Slag duurt langer dan verwacht. Daardoor is herfasering noodzakelijk. Daarbij is tegelijk rekening gehouden met de nog niet eerder in het MIP opgenomen bijdrage vanuit Sportbedrijf Zaanstad (+/+ € 1,5 miljoen).

Spaarvoorziening riolering -/- 7,7 miljoen

In 2019 heeft een actualisatie van het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) plaatsgevonden. Daarin is rekening gehouden met het vormen van een spaarvoorziening. Deze spaarvoorziening wordt gebruikt om vervangingsinvesteringen riool versneld af te schrijven en daarmee het opwaartse effect van de kapitaallasten van vervangingsinvesteringen in riool te mitigeren. In het MIP was op de vervangingsinvesteringen al rekening gehouden met een versnelde afschrijving. Op basis van het geactualiseerde GRP zijn de bedragen die in de heffing zullen worden opgenomen bijgesteld. Deze bedragen worden in mindering gebracht op (toekomstige) vervangingsinvesteringen riool en verlagen de kapitaallasten. E.e.a. conform de notitie riolering 2014 van de commissie BBV.

Bijdrage derden -/- € 1,5 miljoen

Zie herfasering.

Ontwikkeling vervangingsinvesteringen voor de komende 10 jaar per programma

Voorjaarsnota 2019-2023

Mutaties Begroting 2020 – 2023

Te autoriseren investeringsvolumes per programma

Ontwikkeling kapitaallasten begroting 2020

Om de beheersing van de kapitaallasten mogelijk te maken worden twee keer per jaar de afschrijvingslasten van alle vervangingsinvesteringen voor de komende tien jaar in beeld gebracht. Dat is nu ook voor de begroting 2020 gedaan. In onderstaande tabel is het financieel effect van de kapitaallasten per programma opgenomen ten opzichte van de Voorjaarsnota 2019 (-/- is voordeel, +/+ is nadeel). Per saldo nemen de kapitaallasten toe.

Dit financieel effect kan als volgt worden verdeeld over de verschillende investeringsgroepen die in de begroting 2020 zijn opgenomen:

Bedrijfsmiddelen

In de begroting 2020 is effect op de kapitaallasten van de van de in de jaarrekening 2018 gereed gemelde kredieten structureel in de begroting verwerkt. Dit heeft een nadelig effect van € 0,12 miljoen op de begroting. Onder de nieuwe investeringen is toegelicht in 2021 en 2022 dat vervanging plaatsvindt van de werk- en vergaderfaciliteiten en de vloer in de brandweerkazerne op het Prins Bernardplein. Het effect van deze investering is een toename van de afschrijvingskosten van € 0,04 miljoen in 2022 en € 0,07 miljoen vanaf 2023.

Onderhoud

De doorwerking van de in de jaarrekening 2018 gereed gemelde kredieten heeft een nadelig effect van structureel € 0,26 miljoen op de begroting. Belangrijkste oorzaak is het grote aandeel van het aantal gereed gekomen kredieten wegen met een looptijd van 20 jaar. Binnen wegen zijn projecten te onderscheiden met een levensduur van 40 jaar en van 20 jaar. Voor de begroting wordt daarom gerekend met een gemiddelde van 30 jaar. Doordat nu verhoudingsgewijs meer projecten met een kortere levensduur zijn opgeleverd is er sprake van een nadelig effect op de begroting.

De incidenteel lagere kapitaallasten onderhoud in 2021 (ten opzichte van 2020) komt door de herfasering van de Zaanbrug met één jaar, waardoor de geraamde kapitaallasten incidenteel komen te vervallen. De toename van de kapitaallasten in 2023 (ten opzichte van 2022) door het gereedkomen van een aantal meerjarige groenprojecten in 2022 waarvan de kapitaallasten met ingang van 2023 op de begroting drukken.

Onderwijs

Binnen Onderwijs heeft een herijking afschrijvingstermijn brandvoorzieningen conform de in de financiële verordening opgenomen termijnen plaatsgevonden.  Het nadelig effect hiervan, volgend uit de structurele effecten jaarrekening 2018, bedraagt € 0,04 mln.

Het opnemen van de investering school Behouden Haven ten laste van de stelpost primair onderwijs met bijbehorende planning van realisatie heeft een voordelig effect op de kapitaallasten in 2020 (€ 0,10 mln.).

In 2023 is school Behouden Haven in gebruik genomen en dit betekent ook kapitaallasten vanaf de begroting 2023. Daarnaast zorgt herfasering van projecten voor lagere kapitaallasten in 2022 dan eerder geraamd (en een toename in 2023).

Sport

Als gevolg van herfasering met één jaar van de vervanging van kunstgrasvelden de Kraaien en het vervangen van de toplaag bij SVA zijn de kapitaallasten sport in de begroting in 2020 incidenteel € 0,08 miljoen lager dan eerder geraamd.

Vastgoed

De structurele effecten van gereed gekomen projecten in de jaarrekening zorgen voor een structureel voordelig effect van € 0,05 miljoen. In de eerste drie jaar (2020-2022) is daarnaast sprake van een incidenteel voordeel van € 0,08 miljoen. In 2020 wordt dit veroorzaakt door de herfasering met één jaar van de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed en gymnastieklokalen. Hierdoor zijn de kapitaallasten in 2020 eenmalig € 0,08 miljoen lager. In 2021 en 2022 zorgt herfasering van de fietsenstalling personeel voor lagere kapitaallasten.

Tarieven

Eerder in deze paragraaf is ingegaan op een aantal mutaties betreffende investeringen riool. Deze hebben geen financieel effect op de gemeentelijke exploitatie, omdat deze lasten onderdeel zijn van de tariefberekening van het desbetreffende begrotingsjaar.

Het voordeel in de tarieven in bovenstaande tabel komt door lagere kapitaallasten in de bedrijfsmiddelen die worden ingezet ten behoeve van riool- en afvalstoffenheffing en begraafrechten. Deze lagere lasten zijn onderdeel van de (kostendekkende) tariefberekeningen.