Gemeenschappelijke regeling - openbaar lichaam

GGD Zaanstreek-Waterland beschermt, bewaakt en bevordert de gezondheid en de sociale veiligheid van alle mensen in de regio. Daarbij staat een preventieve en collectieve aanpak voorop, met specifieke aandacht voor bevordering van participatie en ondersteuning van de eigen regie van mensen. Als uitvoeringsorganisatie van de gemeenten sluit de GGD aan bij de gemeentelijke verantwoordelijkheden in het sociaal domein.

Een lid van het Algemeen Bestuur (AB) heeft in de vergadering van het AB één stem. In die gevallen waarin Zaanstad en Purmerend zwaarwegende bezwaren hebben tegen een voorstel en met het oog daarop tegenstemmen, leidt die tegenstem tot verwerping van het voorstel. Het voorgaande is niet van toepassing op het voorstel tot vaststelling van de begroting respectievelijk de jaarrekening van de GGD. Wethouder Mutluer is lid van het AB, plaatsvervanger wethouder Slegers

Marktontwikkelingen

De kosten voor het Rijksvaccinatieprogramma zijn vanaf 2020 opgenomen in de begroting van de Gemeenschappelijke Regeling.

In de decentralisaties van het sociaal domein krijgt de GGD een steeds belangrijker rol met preventieve activiteiten omdat de beweging van specialistische zorg naar algemene, laagdrempelige zorg en preventie steeds meer wordt ingevuld. Het belang van de GGD als partner neemt toe en tegelijkertijd komt soms de vraag op of de gemeente niet té afhankelijk wordt van de GGD. Vanuit de positie die de GGD bekleedt is deze vraag echter niet opportuun. Feitelijk is de GGD een afdeling van de gemeente, die we in de vorm van een Gemeenschappelijke Regeling hebben opgezet met de acht regiogemeenten om voldoende schaalniveau te hebben en omdat de Wet Publieke Gezondheid verplicht tot aansluiting bij een regionale GGD. Medewerkers van de GGD hebben dezelfde cao als de ambtenaren van de gemeenten en hun pensioen loopt ook via het ABP.

Risicoprofiel

Gemeenten zijn wettelijk verplicht om een GGD in stand te houden voor de uitvoering van de taken op het gebied van de publieke gezondheidszorg. Het risicoprofiel van de GGD is ook voor 2020 als hoog benoemd: de financiële bijdrage in de Gemeenschappelijke Regeling is groot (ruim € 5,7 mln. in 2020) en stijgt, vooral door cao verhogingen, terwijl de gemeente Zaanstad, in verhouding tot deze financiële bijdrage, maar beperkte invloed heeft in het Algemeen Bestuur. Iedere gemeente heeft één stem. Dit betekent voor Zaanstad een stemverhouding van 12% en een financiële bijdrage van 47,7% in het gemeenschappelijke deel. De politieke en maatschappelijke betrokkenheid zijn eveneens groot: de activiteiten van de GGD betreffen de gezondheid van de inwoners. Een probleem op het gebied van volksgezondheid haalt direct de pers en heeft zijn weerslag op de politiek. Bovendien voert de GGD de wettelijke taken van de acht gemeenten uit die zijn belegd bij Veilig Thuis. Dit is een gevoelig dossier dat is belegd in een overeenkomst en jaarlijks steeds meer budget vraagt. In 2019 was dat iets meer dan € 2,5 mln.

Naast de wettelijk verplichte taken van de GGD, heeft de gemeente Zaanstad ook andere uitvoeringstaken belegd bij de GGD. Vooral door de decentralisaties in het sociale domein heeft een herijking van taken van de GGD plaats gevonden, wat vorm heeft gekregen in de concept visie ‘In Beweging’, die in 2016 met de raden is besproken en vastgesteld door het Algemeen Bestuur van de GGD. De grootte van de contracten met verschillende gemeenten is gegroeid tot € 12 mln. in 2020. De Zaanse contractafspraken vormen al meerdere jaren zo’n 70% hiervan. Deze zijn vooral gericht op preventieve jeugdzorg en uitvoering van de Jeugdwet via drie Jeugdteams. In 2020 verwacht Zaanstad voor € 8 mln aan contracttaken bij de GGD te beleggen.

Risico analyse

Financiële positie

De GGD presteert al jaren conform de opgestelde begrotingen en de verwachting is dat dit ook in 2020 het geval zal zijn. Tweemaal per jaar worden aan gemeenten voorschotten in rekening gebracht voor de GR..

In alle contracten die de GGD met gemeenten heeft afgesloten, zijn betalingsafspraken gemaakt. Deze variëren per contract.

Risico's

1. De decentralisaties leiden tot meer verscheidenheid in (de uitvoering van) beleidskeuzes bij de deelnemende gemeenten op gebieden als participatie en (jeugd)gezondheidszorg. Wanneer de behoeften of verwachtingen van de gemeenten in de GR uiteen gaan lopen als het gaat over dienstverlening en bekostiging, maar slechts gestuurd kan worden mét elkaar, dan kan een bestuurlijk spanningsveld ontstaan. Het risico is dat geen vorm gevonden wordt om ruimte te bieden aan het eigen beleid van de deelnemende gemeenten of de financiële armslag en dat de dienstverlening van de GGD aan de inwoners van Zaanstad niet in overeenstemming is met de wens van het bestuur.
2. De GGD is eigen risicodrager voor de WW. In 2016 is het AB geadviseerd over dit risico en heeft besloten geen aparte stichting in het leven te roepen om risico’s af te wentelen, ook omdat de deelnemende gemeenten een fatsoenlijk personeelsbeleid willen voeren. WW-risico’s die voortkomen uit het beëindigen van projecten worden via contractafspraken afgedekt. In essentie betekent dit dat het WW-risico terecht komt bij de gemeente die de taak bij de GGD weghaalt.

Beheersmaatregelen

1. Om samen te kunnen blijven sturen is het van belang dat in het bestuur gesproken kan worden over de belangen van individuele gemeenten en dat oplossingen gezocht en gevonden worden die zoveel mogelijk recht doen aan de ruimte die gemeenten vragen. Dit vraagt bereidheid van alle deelnemers, maar zeker ook van het GGD management, om met gevoel voor verhoudingen en rollen deel te nemen aan de discussies en een open dialoog te faciliteren. Zaanstad zal hier aandacht voor blijven vragen en zal voorstellen om de flexibeler om te gaan met de niet-wettelijke taken die in de Gemeenschappelijke Regeling zijn opgenomen. Als een gemeente een niet-wettelijke taak niet meer wil of financieel kan laten uitvoeren, dan moet het mogelijk zijn om deze taak uit de GR te halen en hierover contractafspraken te maken met de gemeenten die deze taak nog wel door de GGD willen en kunnen laten uitvoeren De GR is geen vaststaand gegeven. Het is een vrijwillige manier van samenwerken die veranderd kan worden. In 2020 worden dit soort aanpassingen nog niet verwacht, maar voor 2021 is het goed mogelijk dat gemeenten hierin keuzes gaan maken.
2. De contractmanager heeft twee keer per jaar overleg met het Management team van de GGD over de resultaten en financiën van de contracttaken om zo vroeg mogelijk aan te kunnen geven of een contracttaak zal worden beëindigd. Indien een project beëindigd wordt bij de GGD, dan worden eventuele frictiekosten die ontstaan omdat personeel niet herplaatsbaar is binnen de organisatie of bij een andere werkgever door Zaanstad betaald. In geval frictiekosten optreden leidt dat tot een overschrijding die bij de jaarrekening verantwoord zal worden.